Objectificatie
Objectificatie betekent een mens of een dier louter zien als een object. Een object heeft geen eigen wil, geen gevoelens en ook geen eigen ervaringen. Iemand objectificeren betekent iemand herleiden tot een gebruiksvoorwerp. Met een gebruiksvoorwerp kan je doen wat je wilt. Het is inwisselbaar.
Synoniemen: objectivering, instrumentalisering
Als je mensen gebruikt louter als een instrument, hou je geen rekening met hun wensen, verlangens en gevoelens. Je volgt enkel je eigenbelang.
Er bestaan verschillende vormen van objectificatie. Je kan iemand seksueel objectificeren, maar ook etnisch, op basis van afkomst en huidskleur of op basis van sociale klasse.
Inhoud:
– Lustobject
– Huidskleur
– Schadelijk voor wie?
– Welke schade?
– Op school en op het werk
– Voornaamste negatieve effecten
– Manobjectiverend
– Meer voorbeelden van objectivering
Je kan ook mensen objectificeren omwille van hun lichamelijke of geestelijke beperking, hun seksuele geaardheid of genderexpressie. Of omwille van meerdere vormen tegelijk.
Lustobject in reclame
De meest voorkomende vorm van objectificatie in reclame en communicatie is seksuele objectificatie. Die gebeurt vooral met personen van het vrouwelijke geslacht.
Het enige wat telt is hun sexy voorkomen. Dit is hun seksueel uitdagende houding, hun seksueel uitnodigende blik, hun borsten of billen.
De term ‘lustobject’ drukt dit goed uit. Als ‘lustobject’ zijn personen van het vrouwelijke geslacht er enkel om het seksuele genot van de kijker te verhogen.
Een halfnaakte vrouw in reclame, waarvan het hoofd buiten beeld valt, maakt dit duidelijk. De persoon, het subject, telt niet. Enkel het lichaam telt.
Dat is nog meer zo in reclame waar enkel een borst of een bil is te zien. In die gevallen kan je spreken van ‘fragmentatie’ van het vrouwenlichaam.
Enkel de seksueel opwindende fragmenten of delen van het lichaam zijn belangrijk. Wie die persoon precies is, is onbelangrijk.
Beide illustraties zijn type voorbeelden van seksistische reclame.
Huidskleur in reclame
In geval van objectificatie speelt ook de huidskleur een rol. Dat komt deels door het koloniale verleden.
Sommige witte mannen zien gekleurde vrouwen als ‘iets’ exotisch. Als ‘iets’ dat dicht bij de natuur staat, primitief, wild en ongetemd. Als ‘iets’ met dierlijke wellust en niet beïnvloed door ‘beschaafde’ preutsheid. Preutsheid bemoeilijkt immers het seksueel benaderen van personen van het vrouwelijke geslacht.
Verdierlijking of animalisering is dan ook een bijzonder type van objectificatie in reclame.
Soms gebeurt verdierlijking subtiel, soms heel expliciet. Het dragen van een kledingstuk met dierenmotief, is subtiel. Een persoon die op handen en voeten gromt en snauwt als een wild dier, is dat niet.
Seksuele objectificatie beperkt zich niet tot reclame. Ook in tijdschriften, op televisie, in films, in muziekclips en op het internet zie je vrouwen, meer dan mannen, als lustobject.
De uitdrukking ‘pornoficatie van de samenleving’ duidt op de toegenomen zichtbaarheid van het vrouwelijke lustobject. Het is zo zichtbaar dat je het ‘normaal’ begint vinden en niet meer stil staat bij wat die beelden doen met jezelf en met anderen. Je staat niet meer stil bij hoe schadelijk ze kunnen zijn.
Schadelijk voor wie?
Vrouwobjectificerende mediaboodschappen kunnen voor alle genders schadelijk zijn, voor meisjes zowel als jongens, voor vrouwen zowel als mannen en alle genders daar tussenin. Het schaadt niet iedereen, noch schaadt het iedereen evenveel. Maar de kans dat het schaadt, is wel groot. Onderzoek uitgevoerd bij non-binaire personen is voorlopig nog onbestaande, maar bij vrouwen en mannen wijst onderzoek op volgende schadelijke effecten:
Vrouwen
krijgen de boodschap dat ze
- enkel meetellen in de maatschappij als ze sexy zijn
- anderen moeten behagen
- voor iedereen lief en aantrekkelijk moeten zijn
- mannen altijd en overal met hun lichaam moeten plezieren
- wat ze zelf willen altijd ondergeschikt moeten maken
op die manier worden
vrouwen aangeleerd
om meegaand en seksueel inschikkelijk
te zijn en niet ‘neen’ te zeggen.
Mannen (hetero)
krijgen de boodschap dat
- enkel hun seksueel genot belangrijk is
- ze ‘recht’ hebben op seks en anderen mogen gebruiken voor hun plezier
- het ‘normaal’ is om seksueel egoïstisch te zijn en niet te luisteren naar vrouwen
op die manier worden
mannen aangeleerd
geen oog, noch respect te hebben voor de
gevoelens en seksuele wensen van vrouwen.
Schadelijke gevolgen van objectivering
Eén vrouwobjectificerend beeld zorgt zelden voor een schadelijk effect. Dat ene beeld zal je hoogstens een schokeffect bezorgen of je gewoon even de wenkbrauwen doen fronsen. Maar vaak objectificerende beelden en boodschappen om je heen zien, zorgt voor verinnerlijking.
Bij sommige meisjes kan dit leiden tot grote onzekerheid en een verminderd gevoel van eigenwaarde. Wanneer je denkt dat je minder kan, verlies je aan autonomie. Je grijpt minder hoog en koestert minder ambities, op school, op het werk, in sport of vrije tijd.
Bij andere meisjes leidt de frequente blootstelling aan vrouwobjectificerende boodschappen tot zelfobjectificatie. Dan ga je je als meisje gedragen als een object om de aandacht te trekken en je zo een zelfwaardegevoel te geven. Dan speel je mee met de jou toegewezen rol van lustobject en stel je je makkelijker open voor handelingen die in werkelijkheid uitbuitend zijn.
Bij sommige jongens leiden vrouwobjectificerende beelden dan weer tot het koesteren van te hoge seksuele verwachtingen. Bij andere jongens en mannen tot de normalisering van grensoverschrijdend gedrag.
Op school en op het werk
De frequente blootstelling aan vrouwobjectificerende beelden kan ook op de arbeidsmarkt negatieve gevolgen hebben. Bijvoorbeeld bij aanwerving en promotie. De alomtegenwoordigheid van seksueel vrouwobjectficerende boodschappen maakt dat vrouwen, minder dan mannen, als professioneel worden gezien. Hierdoor loopt de arbeidsmarkt bekwame arbeidskrachten mis.
Zelfobjectificatie, zowel tijdens de schoolloopbaan als op de werkvloer, is dan weer zeer risicovol. De ene leerkracht of leidinggevende op de werkvloer zal je ervoor belonen, de andere zal je ervoor afstraffen. Het enige dat zeker is, is dat de meeste van je medeleerlingen en/of collega’s op de werkvloer je met de nek zullen aankijken. Je speelt het spel oneerlijk en laag-bij-de-gronds.
Slechte seks
De schade die deze frequente blootstelling kan aanrichten, is bij meisjes en jongens dus verschillend. Maar één schadelijk effect is voor beide geslachten hetzelfde, aldus onderzoek.
Vrouwobjectificerende beelden in de media kunnen zowel bij meisjes als bij jongens zorgen voor een minder bevredigend seksleven. In dat geval voelen meisjes zich steeds tekort schieten en leggen jongens de lat te hoog, wat frequentie en/of seksuele praktijken betreft. Samen je seksualiteit beleven los van beelden lukt dan nog moeilijk.
Voornaamste negatieve effecten
Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van het vrouwelijke lustobject in de media op non-binaire personen ontbreekt voorlopig. Onderstaande samenvatting beperkt zich bijgevolg tot meisjes en jongens.
Meisjes
- Vermindert het gevoel van eigenwaarde en autonomie.
- Moedigt zelfobjectificatie aan.
- Vermindert de aangifte van grensoverschrijdend gedrag.
- Vermindert de professionele ambitie.
- Minder bevredigend seksleven.
Jongens
- Vermindert het empathisch vermogen.
- Normaliseert seksueel egoïsme.
- Moedigt grensoverschrijdend gedrag aan.
- Vermindert het zien van vrouwen als professioneel.
- Minder bevredigend seksleven.
Objectiveren van mannen
Sinds de jaren 1990 zie je in de media meer manobjectificerende beelden. De schade die deze beelden kan aanrichten bij jongens loopt parallel met die van vrouwobjectificerende beelden bij meisjes. Het kan jongens onzeker maken en hun zelfwaardegevoel verminderen.
Je ziet en hoort vandaag in de media wel nog altijd minder man- dan vrouwobjectificerende boodschappen. Kijkers ervaren het mannelijke lustobject in reclame ook als milder. Zo zijn de Coca-Cola mannen uit de gelijknamige reclamespots niet enkel lustobject. Ze zijn professioneel actief. Ze zijn tuinman, frisdrankleverancier of lifthersteller. Daarmee zijn ze lustobject in ‘de tweede plaats’.
Het mannelijke lustobject blijft beantwoorden aan de hem traditioneel toebedeelde rol van kostwinner en/of actieve persoon. Het ondermijnt zijn economische macht niet. Je ziet ook meer bekende mannen dan bekende vrouwen als lustobject in reclame. Omdat ze bekend zijn, weet je ook welk beroep ze in werkelijkheid uitoefenen. Meestal muziekartist, sportman of acteur. Van de meeste vrouwen weet je dit niet. Ze zijn allereerst lustobject.
Meer voorbeelden van OBJECTIVERING
in reclame en media
GEEF JE MENING
Akkoord of niet?
Bronnen
Adams, C. J. (2004). The pornography of meat. A&C Black.
Bandura, A. (2002b). Social cognitive theory of mass communication. In J. Bryant & D. Zillmann (Eds.), Media effects: Advances in theory and research (2nd ed., pp. 121–154). Mahwah, NJ: Erlbaum.
Barry, K. (1984). Female sexual slavery. NYU Press. Bartky, S. L. (2015). Femininity and domination: Studies in the phenomenology of oppression. Routledge.
Bue, A. C. C., & Harrison, K. (2019). Empowerment Sold Separately: Two Experiments Examine the Effects of Ostensibly Empowering Beauty Advertisements on Women’s Empowerment and Self-Objectification. Sex Roles, 81(9-10), 627-642.
Calogero, Rachel M. (Ed); Tantleff-Dunn, Stacey (Ed); Thompson, J. Kevin (Ed). (2011). Self-objectification in women: Causes, consequences, and counteractions. Washington, DC, US: American Psychological Association. xii 254 pp.
Fredrickson, B. L., & Roberts, T. A. (1997). Objectification theory: Toward understanding women’s lived experiences and mental health risks. Psychology of women quarterly, 21(2), 173-206. Grey, M. J.,
Horgan, T. G., Long, T. A., Herzog, N. K., & Lindemulder, J. R. (2016). Contrasting objectification and competence: Body-competent images of women relieve women of self-objectification. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications, 28(2), 88.
Galdi, S., Guizzo, F. (2020) Media-Induced Sexual Harassment: The Routes from Sexually Objectifying Media to Sexual Harassment. Sex Roles. 1-25.
Guthrie, S. (2007). Bottles are men, glasses are women. Material Religion, 3(1), 14–33.
Martins, Y., Tiggemann, M., & Kirkbride, A. (2007). Those speedos become them: The role of self-objectification in gay and heterosexual men’s body image. Personality and Social Psychology Bulletin, 33(5), 634-647.
Nussbaum, M. C. (1995). Objectification. Philosophy & Public Affairs, 24(4), 249-291.
Rohlinger, D. A. (2002). Eroticizing men: Cultural influences on advertising and male objectification. Sex Roles, 46(3-4), 61-74.
Strelan, P., Mehaffey, S. J., & Tiggemann, M. (2003). Brief report: Self-objectification and esteem in young women: The mediating role of reasons for exercise. Sex Roles, 48(1-2), 89-95.
Wright, P. J., & Tokunaga, R. S. (2016). Men’s objectifying media consumption, objectification of women, and attitudes supportive of violence against women. Archives of Sexual Behavior, 45(4), 955-964.
FACT CHECK
Deze tekst werd met zorg geschreven op basis van meer bronnen dan we hier kunnen vermelden. Leest u iets dat niet of niet meer strookt met de huidige stand van wetenschappelijk onderzoek, contacteer ons.
